لزوم عبرت‌گرفتن از اتفاقات گذشته و تکرارنکردن اشتباهات قبلی از امور عقلایی و واضحی است که لازمه‌ی قطعی موفقیت است و هر شخص دوراندیشی هم آن را تایید می‌کند. در آموزه‌های اسلامی هم بر چنین مطلبی تاکید شده و حتی آن را از نشانه‌های شخص مومن برشمرده‌اند؛ در حدیثی از پیامبراعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌خوانیم که “مومن از یک سوراخ، دو بار گزیده نمی‌شود.”[۱]
عرصه‌ی کشمکش چندین ساله‌ی هسته‌ای میان ایران و چند قدرت زورگو، از جمله موضوعات عبرت‌آموزی است که جای تامل فراوان و اقدام مناسب دارد. سال ۱۳۸۲ مذاکرات هسته‌ای به امضای قرارداد سعدآباد در تهران، منجر و ایران ملزم شد تمامی فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری را به حالت تعلیق درآورد. کار به جایی رسید که ایران را حتی از داشتن سانتریفیوژ در مقیاس آزمایشگاهی هم محروم و بر پذیرش پروتکل الحاقی مجبور کردند. در مقابل، طرف‌های اروپایی با درج مطالب کلی در متن بیانیه که حد و مرزش اصلاً دقیق و مشخص نبود کاری کردند که راه کارشکنی کاملا باز باشد و اتفاقا -به فاصله‌ی کوتاهی- همین کارشکنی‌ها رخ داد و با وجود اجرای تعهدات از سوی ایران، چند قطعنامه‌ی دیگر علیه کشورمان تصویب شد.[۲] آن اتفاقات -گرچه تلخ و آزاردهنده بود- ولی می‌توانست منشأ یک عبرت تاریخی شود تا دوباره گرفتار مکر غربی‌های زورگو نشویم.
زمان گذشت تا اینکه در سال ۹۲، حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهور ایران برگزیده شد. آقای روحانی همان کسی بود که در مذاکرات سال ۸۲ که منجر به امضای توافق سعدآباد گردید نقش محوری داشت و مسئول مستقیم مذاکرات بود. به همین خاطر، این امیدواری وجود داشت تا با عبرت‌گرفتن از آن اتفاقات تلخ، به اصلاح شیوه‌ی قبلی بپردازد و راه عاقلانه‌ای را در پیش بگیرد. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد! رییس دولت یازدهم در زمان تبلیغات انتخابات سال ۹۲، سخنانی بر زبان می‌آورد که نشان می‌داد کمترین عبرتی از وقایع تلخ گذشته نگرفته است. او در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۹۲ در دانشگاه شریف تهران، ضمن بیان تمایل نسبت به مذاکره با آمریکا گفت: «آمریکایی‌ها کدخدای ده هستند، با کدخدا بستن راحت‌تر است.»
همین سخنان کافی بود تا این تصور -که مذاکرات سال ۸۲ موجب عبرت شده باشد- رنگ ببازد. متاسفانه در عمل، همین اتفاق افتاد و دو سه سال از وقت ملت و مملکت، صرف مذاکرات مستقیم با آمریکا شد. صرف‌نظر از مضرات غیر قابل جبران بازتاب این مذاکرات در دنیا، مسأله‌ی برداشته‌شدن تحریم‌ها اتفاق نیفتاد و امروز «شش ماه هم از امضای برجام می‌گذرد، هیچ تأثیر محسوس و ملموسی هم در وضع معیشت مردم به وجود نیامده است.»[۳] امروز حتی افرادی در دولت آقای روحانی هم نسبت به بی‌نتیجه بودن برجام، لب به اعتراف گشوده‌اند که البته گاهی هم با واکنش تند و غیرمتعارف آقای رییس‌جمهور هم مواجه شده‌ است.[۴]
آقای روحانی که اروپایی‌ها را شبیه پیکان و آمریکا را شبیه بنز می‌دانست؛ معتقد بود مذاکره با آمریکا به سرعت ما را به مقصد می‌رساند که در این مدت، معلوم شد این تصور هم نادرست بود و آمریکایی‌ها هیچ‌وقت برای نفع‌رساندن به ملت ایران، نقش بنز را برای ما بازی نخواهند کرد![۵]
تاکیدات مکرر رهبر انقلاب بر غیرقابل اعتماد بودن آمریکا در دو سه سال اخیر، گرچه تا به امروز مورد توجه جدی دولتمردان قرار نگرفته است ولی به نظر نگارنده، هنوز هم راه جبران و عبرت‌گرفتن باز است. رییس‌جمهور محترم -که کلام رهبری را قول سدید اعلام کرده‌اند-[۶] را دعوت می‌کنیم به بکارگیری کلام اخیر رهبر انقلاب که دلسوزانه و حکیمانه، راه درست را معرفی کرده‌اند: “بنده از مدتی پیش، مرتّب تکرار کردم که به آمریکایی‌ها نمیشود اعتماد کرد؛ بعضی‌ها سختشان بود قبول کنند…
من سال گذشته هم گفتم برجام برای ما یک نمونه و تجربه خواهد بود… حالا معلوم شد که آمریکایی‌ها در عمل چه می‌کنند؛ در ظاهر وعده می‌دهند اما در عمل توطئه می‌کنند. این آمریکاست/ تجربه‌ی برجام به ما نشان داد در هیچ مسئله‌ای نمی‌توان مثل یک طرف مورد اعتماد با آمریکا مذاکره کرد.”[۷]

1. طوسی، الخلاف، ‌موسسه نشر اسلامی، چاپ اول، ج۴، ‌ص۱۹۳
2. توافق سعدآباد در سال ۱۳۸۲
3. مقام‌معظم‌رهبری، یازده مرداد ۱۳۹۵
4. رئیس‌جمهور در پاسخ به سؤالی درباره‌ی اظهارات اخیر صالحی درخصوص تأخیر در اجرای برجام گفت: «از خود آقای صالحی این موضوع را بپرسید. در زمینه مسائل اتمی آقای صالحی هرچه بگوید درست است و ایشان وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی نیست، وزیر خارجه هم الآن نیست، ایشان مسئول سازمان انرژی اتمی است.» (۱۶ اسفند ۱۳۹۴)
5. آقای روحانی در کتاب خود با نام “امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای” نوشت: «من با بیانی در یک مصاحبه مطبوعاتی در سال ۱۳۸۳ گفتم که مابین دوچرخه و پیکان مخیر بودیم. دوچرخه غیرمتعدها و پیکان، همان انگلیس به اضافه فرانسه و آلمان بودند. بنز هم، (آمریکا) بود، ولی ما اجازه نداشتیم از آن استفاده کنیم. پس، ناچار شدیم بین آن دو، پیکان را انتخاب کنیم. در این حالت، دیگر نباید توقع بنز از ما داشته باشید، البته اروپایی‌های از این مصاحبه کمی مکدر شده بودند.» (ص ۲۵۵)
6. حسن روحانی: «امروز رهبری معظم انقلاب قولش و کلامش قول سدید است… قول سدید قول صدق نیست بلکه بالاتر است.» (شهریور ۱۳۹۳)
7. مقام‌معظم‌رهبری، یازده مرداد ۱۳۹۵