اعراب پیش از ظهور اسلام، در نزد همگان و حتّی اعراب عصر حاضر، به اعراب جاهلیت شناخته شده‌اند. اماعلت این نام‌گذاری چه بوده و مردمان عرب آن زمان در چه سطحی از فرهنگ و تمدن به‌‌سر می‌برده‌اند که آنان را جاهل نامیده‌اند؟
بی شک قرآن کریم،‌ بهترین و معتبرترین منبع موجود است و اگر بتوانیم تاریخ را از مبدأ و مأخذی که خطا و نسیان در آن راه نداشته و مبّری و منزّه از انحرافی که احتمالاً بعضی از رجال تاریخی دچار آن‌ها می‌شدند، استخراج کنیم، صحیح‌ترین کار ممکن را انجام داده‌ایم؛لذا اگر بتوانیم پاسخ مسائل تاریخی خود را از کتاب وحی به‌دست آوریم، به پاسخی آرام‌بخش رسیده‌ایم.
مردم حجاز و اعراب قبل از اسلام عقاید گوناگون و البته خرافی پیرامون مسائل مختلف که قرآن هم به آن اشاره دارد، از جمله خدا، ملائکه، بت‌ها، دختران، قیامت و… داشته‌اند؛ از آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف ـ یگانه پرستی را شگفت می‌دانستند و اعتقاد به بت‌هایی همچون لات، عزّی و منات داشتند.
«آیا او (پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم)) خدایان را خدای واحدی قرار می‌دهد؟ بی‌شک این یک چیز شگفتی است.
ب ـ بشارت به دختر را ذلّت برای خویش می‌دانستند.
«وقتی که به یکی از آنان بشارت به دختر داده می‌شود، از شدت خشم (و ذلت و خواری) رویش سیاه می‌شد (خود را روسیاه و بدنام در میان مردم می‌دید) از قبیله به‌خاطر بدی این خبر متواری می‌شد».
ج ـ در قبال دختر داشتن، دو روش معمول بود؛ قتل و زنده به‌گور کردن یا نگه‌داری و بزرگ نمودن او با حالت ذلت و جالب اینکه کشتن فرزند از ترس روزی در میان اعراب مرسوم بود.
«فرزندان خویش را از ترس فقر و تنگ‌دستی نکشید».
د ـ کشتن فرزند برای بت‌ها نیز مرسوم بود، چنان‌چه از آیه‌ی زیر چنین استفاده می‌شود:
«و بدین‌سان شریکانی که برای خدا پنداشتند، در نظر بسیاری از مشرکان، کشتن فرزندانشان را بر آستان بت‌ها زیبا جلوه داده بودند».
ه‍ ـ تعصب کورکورانه و جاهلانه
«زیرا کافران در دل‌های خویش تعصب قرار دادند، آن هم تعصب نابخردانه و جاهلانه….».
و ـ بخشی از چهارپایان و محصولات کشاورزی را ممنوع‌التّصرف می‌دانستند و سوار شدن بر بعضی از چهارپایان را حرام می‌دانستند.
«این چهارپایان و کشاورزی ممنوع‌التصرف است و تنها آن کسی که ما بخواهیم، می‌تواند بخورد و گمان باطل خویش و (این) چهارپایان سوار شدن بر پشت آن‌ها حرام است».
ی ـ کینه، دشمنی و عداوت که با اسلام و نعمت توحید، تبدیل به الفت شد.
«بین دل‌های آنان الفت و دوستی ایجاد کرد اگر تمام آن‌چه در روی زمین است انفاق می‌کردی بین آنان الفت و دوستی ایجاد نمی‌کرد ولی خداوند (با نعمت اسلام و قرآن و…) دوستی ایجاد کرد». –
اعراب قبل از اسلام به قبایلی منقسم بودند و هیچ‌وقت به تشکیل امتی واحد نائل نیامده، تعصّب ملی و وطنی ایشان به همان تعصب قبیله‌ای انحصار داشت و ابداً صحبتی از فضائل عرب در مقابل اقوام خارجی یا ستایش عربستان در برابر ممالک دیگر به میان نمی‌آمد.
امام علی(علیه‌السلام) در خطبه‌ای که اعراب را در پیش از بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) توصیف می‌کنند، می‌فرمایند: «خداوند، محمّد(صلی الله علیه وآله وسلم)را بیم‌دهنده‌ای برای جهانیان و امین بر وحی‌اش برانگیخت، در حالی‌که شما ای عرب‌تباران بر بدترین آئین و بدترین سرا در میان سنگلاخ‌های ناهموار و مارهای گنگ می‌زیستید، آب آلوده می‌نوشیدید و غذای خشک می‌خوردید و خون یک‌دیگر را می‌ریختید و پیوند خویشاوندی بین خویش را قطع می‌کردید. بت‌ها در میانتان برپا بودند و شما با گناهان عجین بودید.».

• جناب آقای مصطفی احمدی